Alimenty to mówiąc ogólnie obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny)

Kogo obciąża obowiązek alimentacyjny i komu przysługują alimenty?

Obowiązek obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, przy czym w pierwszej kolejności obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. 

Rodzice są jednak obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Obowiązek alimentacyjny istnieje także pomiędzy rodzeństwem, lecz zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny. 

Wysokość alimentów

Zakres alimentów zależy od w szczególności od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

a) usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

Alimenty mają przede wszystkim zaspokoić usprawiedliwione potrzeby uprawnionego. Jest to pojęcie ogólne, gdyż ciężko jest stworzyć zamknięty katalog takich potrzeb. Inne potrzeby będzie miał np. krewny w linii prostej, a inne dziecko, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. W pierwszym przypadku alimenty mają na celu zapewnienie właściwych warunków życiowych, co zależy m.in. od wieku, czy zdrowia. Zazwyczaj chodzi więc o stworzenie uprawnionemu normalnych warunków bytowych.

Z kolei zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb dziecka  polega na zapewnianiu warunków do prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego. Jak wiadomo dzieci potrzebują właściwych ubrań, wyżywienia, domu, kształcenia. Co więcej, usprawiedliwione potrzeby ustala się przy uwzględnieniu konieczności utrzymania równej stopy życiowej ze zobowiązanym.

Warto też pamiętać, że w każdym przypadku indywidualnie należy oceniać czym są usprawiedliwione potrzeby dziecka. Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione, należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Tytułem przykładu można zauważyć, że inne są potrzeby dziecka 3-letniego, a inne dziecka 15-letniego.

Trzeba też pamiętać, wysokość alimentów będzie ustalana według jego aktualnych potrzeb. Tym niemniej w razie późniejszej zmiany potrzeb dziecka alimenty mogą być zmienione (podwyższone lub obniżone.

b) możliwości majątkowe zobowiązanego

Przez określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody faktycznie uzyskiwane, lecz także te, które zobowiązany ma możliwość i powinność uzyskiwać dokładając należytą staranność i postępując stosowanie do swoich sił. Jeżeli zatem zobowiązany nie wykorzystuje możliwości lub z zawinionych przyczyn (np. w celu uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych) nie podejmuje pracy, trwoni majątek, zaspokaja w pierwszej kolejności inne, mniej ważne potrzeby niż potrzeby uprawnionego, sąd będzie oceniał jego możliwości majątkowo-zarobkowe, a nie faktycznie osiągane dochody.

Jak wygląda proces sądowy o alimenty?

Postępowania w sprawach o roszczenia alimentacyjne mają swoją specyfikę. Przede wszystkim nie trzeba wytaczać powództwa przed sądem zamieszkania pozwanego (zobowiązanego), lecz można wytoczyć je według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Sądem właściwym rzeczowo będzie natomiast sąd rejonowy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.  W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Nie trzeba więc wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Postępowania w sprawach o roszczenia alimentacyjne mają swoją specyfikę. Przede wszystkim nie trzeba wytaczać powództwa przed sądem zamieszkania pozwanego (zobowiązanego), lecz można wytoczyć je według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Sądem właściwym rzeczowo będzie natomiast sąd rejonowy bez względu na wartość przedmiotu sporu. Sam przebieg sprawy i czas jej trwania uzależniony jest jak w każdej sprawie od obszerności materiału dowodowego, sprawności działania sądu, ilości czynności procesowych do przeprowadzenia.

Dlatego składając pozew o alimenty warto pomyśleć o zawarciu w nim wniosku o zabezpieczenie. W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Nie trzeba więc wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Przygotowując pozew o alimenty warto zwrócić się o pomoc do adwokata, co pozwoli na jego fachowe sporządzenie.